काठमाडौँमा डेंगुको सङ्क्रमण तीव्र
- Aug Sun, 2025
- in बिजिनेस प्रेस
काठमाडौँमा डेंगुको सङ्क्रमण तीव्र रूपमा फैलिरहेको छ, र यसले घातक रूप लिन थालेको छ। हालैका घटनाहरू र तथ्याङ्कले डेंगुको जोखिम र यसको जटिलताप्रति गम्भीर चिन्ता बढाएको छ।
डेंगुको अवस्था:
मृत्युको घटना: भदौ १, २०८२ (अगस्त १५, २०२५) मा काठमाडौँको टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा उपचाररत २४ वर्षीया युवतीको डेंगु सङ्क्रमणका कारण मृत्यु भएको छ। यो मृत्यु डेंगुको कारणले भएको पुष्टि भएसँगै चिकित्सकहरूले यसपटकको सङ्क्रमणलाई सामान्य रूपमा नलिन चेतावनी दिएका छन्। मृतकमा कुनै दीर्घरोग वा रोग प्रतिरोधी क्षमता कमजोर भएको इतिहास नभएकोले यो घटनाले थप चिन्ता बढाएको छ।
सङ्क्रमणको फैलावट: स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका अनुसार, २०८२ असार २० सम्म ७३ जिल्लामा डेंगु सङ्क्रमण फैलिएको छ, जसमा काठमाडौँ सबैभन्दा बढी प्रभावित छ। काठमाडौँमा १५९ जनामा सङ्क्रमण पुष्टि भएको छ। देशभर १,४३२ सङ्क्रमित छन्, र यो सङ्ख्या मनसुनको समयमा थप बढ्ने अनुमान छ।
जोखिमपूर्ण अवधि: विज्ञहरूका अनुसार, असार, साउन, भदौ र असोज महिना डेंगुको सङ्क्रमणको लागि अति जोखिमपूर्ण मानिन्छ। मनसुनका कारण पानी जम्ने अवस्था र लामखुट्टेको प्रजननले सङ्क्रमणको जोखिम बढाएको छ।
घातक डेंगुको कारणहरू:
जटिल लक्षणहरू: डेंगुको 'वर्निङ सङ्केत' (Warning Signs) मा निरन्तर बान्ता, पेटमा तीव्र दुखाइ, नाक वा गिजाबाट रगत बग्ने, अत्यधिक आलस्य, र रक्तस्रावका समस्याहरू समावेश छन्। यी लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्त अस्पताल जानुपर्ने चिकित्सकहरूले सुझाव दिएका छन्। काठमाडौँमा गत वर्षदेखि नाकबाट रगत बग्ने र महिलाहरूमा अत्यधिक रक्तस्रावको समस्या बढेको देखिएको छ, जुन जटिल डेंगुको सङ्केत हो।
फरक सेरोटाइप: डेंगु भाइरसका चार सेरोटाइप (१, २, ३, र ४) नेपालमा देखिएका छन्। फरक सेरोटाइपको दोस्रो सङ्क्रमणले जटिलता बढाउने जोखिम हुन्छ, जसले हेमोरेजिक र शक सिन्ड्रोम जस्ता घातक अवस्थाहरू निम्त्याउँछ।
लामखुट्टेको सक्रियता: एडिस एजिप्टी र एडिस एल्बोपिक्टस प्रजातिका लामखुट्टेले डेंगु फैलाउँछन्। यी लामखुट्टेले विशेषगरी बिहान र साँझ टोक्ने गर्छन् र सफा पानीमा प्रजनन गर्छन्। शहरीकरण र पानी जम्ने अवस्थाले काठमाडौँमा लामखुट्टेको प्रजननलाई सहज बनाएको छ।
जोखिम र चेतावनी:
स्वास्थ्य विशेषज्ञको चेतावनी: डा. शेरबहादुर पुन, शुक्रराज ट्रपिकल अस्पतालका क्लिनिकल रिसर्च युनिट संयोजक, ले डेंगुको जटिलता बढ्दै गएको र यसलाई सामान्य रुघाखोकीजस्तो नलिन चेतावनी दिएका छन्। सन् २०२२ मा नेपालमा डेंगुको महामारीले ५४,००० भन्दा बढी सङ्क्रमित र ८८ जनाको मृत्यु भएको थियो, जुन इतिहासकै घातक वर्ष मानिन्छ।
सामाजिक दृष्टिकोण: काठमाडौँमा डेंगुप्रति मानिसहरूको दृष्टिकोण परिवर्तन भएको छ। सन् २०१९ मा डेंगुको प्रकोप हुँदा मानिसहरू आत्तिने गर्थे, तर हाल धेरैले सङ्क्रमणलाई सामान्य ठान्ने र नियमित दैनिकीमा व्यस्त रहने प्रवृत्ति छ, जसलाई ‘वाकिङ डेंगु’ भनिएको छ। यस्तो लापरवाहीले जटिल अवस्था निम्त्याउन सक्छ।
रोकथामका उपायहरू:
लामखुट्टेको नियन्त्रण:
घर वरपर पानी जम्न नदिने, पानी राख्ने भाँडाहरू छोप्ने, र फोहोर व्यवस्थापन गर्ने।
झ्याल-ढोकामा जाली राख्ने, झूलको प्रयोग गर्ने, र शरीर ढाक्ने लुगा लगाउने।
सचेतनामूलक अभियान: काठमाडौँ महानगरपालिकाले डेंगुको जोखिमबारे सचेत रहन आग्रह गरेको छ। सामुदायिक विद्यालयहरूमा कक्षा ८, ९, र १० का विद्यार्थीलाई लक्षित गरी सचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको छ।
चिकित्सकीय सुझाव: डेंगुको लक्षण देखिएमा जथाभावी औषधि (जस्तै ब्रुफेन, एस्पिरिन) नखान र तुरुन्त रगत जाँच गराउन चिकित्सकहरूले सुझाएका छन्।
काठमाडौँमा डेंगुको सङ्क्रमण तीव्र गतिमा फैलिरहेको छ र हालैको मृत्युले यसको घातक स्वरूपलाई उजागर गरेको छ। मनसुनको समय र लामखुट्टेको प्रजननका कारण जोखिम थप बढेको छ। डेंगुको ‘वर्निङ सङ्केत’ बारे व्यापक प्रचार र सतर्कता अपनाउनु जरुरी छ।
