नेपालको बिमा क्षेत्रमा ब्याजदर र बाढीको असर: जीवन र निर्जीवन बिमा कम्पनीको नाफा घट्यो
- Aug Sun, 2025
- in बिजिनेस प्रेस
नेपालको बिमा क्षेत्र आर्थिक वर्ष ०८१/८२ मा विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्न बाध्य भएको छ। खासगरी, बैंकहरूको मुद्दती निक्षेपमा प्रदान गरिने ब्याजदरमा आएको कमी र प्राकृतिक विपत्तिका रूपमा बाढीपहिरोका कारण बिमा कम्पनीहरूको वित्तीय प्रदर्शनमा ठूलो असर परेको छ। गत आर्थिक वर्षमा जीवन बिमा कम्पनीहरूको खुद नाफा १६ प्रतिशत र निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा २९ प्रतिशतले घटेको छ।
ब्याजदरको कमी र बिमा क्षेत्रमा प्रभाव
नेपालको बिमा कम्पनीहरूले आफ्नो लगानीको ठूलो हिस्सा (लगभग ७०% भन्दा बढी) बैंकहरूको मुद्दती निक्षेपमा राख्ने गर्छन्। ब्याजदर नै बिमा कम्पनीहरूको आम्दानीको प्रमुख स्रोत हो, विशेषगरी जीवन बिमा कम्पनीहरूका लागि। तर, पछिल्लो डेढ–दुई वर्षदेखि बैंकहरूले मुद्दती निक्षेपमा प्रदान गर्ने ब्याजदर निरन्तर घट्दै आएको छ। उदाहरणका लागि, भदौ २०८२ मा वाणिज्य बैंकहरूले व्यक्तिगत मुद्दती निक्षेपको अधिकतम औसत ब्याजदर ५.६८% बाट ०.११ प्रतिशत विन्दुले घटेर ५.५७% कायम भएको छ। यो कमीले बिमा कम्पनीहरूको ब्याज आम्दानीमा प्रत्यक्ष असर परेको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिले नीतिगत दर ४.५%, स्थायी तरलता सुविधा दर ६%, र स्थायी निक्षेप सुविधा संकलन दर २.७५% कायम गरेपछि बैंकहरूले ब्याजदर घटाउन थप दबाब महसुस गरेका छन्। यो नीतिगत परिवर्तनले बिमा कम्पनीहरूको लगानीबाट प्राप्त हुने प्रतिफलमा कमी आएको छ। नेपाल जीवन बिमक संघका अध्यक्ष पोषक पौडेलका अनुसार, ब्याजदर घट्दा जीवन बिमा कम्पनीहरूको आम्दानीको मुख्य स्रोत प्रभावित भएको छ, जसले नाफा घट्नमा प्रमुख भूमिका खेलेको छ।
बाढीपहिरोको असर र दाबीको दबाब
आर्थिक वर्ष ०८१/८२ मा नेपालले दुई ठूला बाढीपहिरोको सामना गर्नुपरेको थियो। विशेषगरी, असार १०–१२ र असार २३ मा आएका बाढीपहिरोले ठूलो मात्रामा धनजनको क्षति पुर्याएको थियो। यी प्राकृतिक विपत्तिहरूले निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूलाई विशेष रूपमा प्रभावित बनाएको छ। नेपाल बिमा प्राधिकरणका अनुसार, असार १०–१२ को बाढीपहिरोले निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूमा करिब १३ अर्ब रुपैयाँको दाबी परेको छ, भने असार २३ मा रसुवामा आएको बाढीका कारण थप १ अर्ब रुपैयाँको दाबी परेको छ।
यी दाबीहरू नियमित प्रकृतिका नभई असाधारण परिस्थितिका कारण आएका थिए, जसले कम्पनीहरूको खर्च दायित्वलाई उल्लेखनीय रूपमा बढाएको छ। कात्तिक २०, २०८१ सम्मको तथ्यांकअनुसार, बाढीपहिरोका कारण १० अर्ब ५३ करोड २७ लाख ८८ हजार रुपैयाँ बराबरको दाबी परेकोमा केवल ४७ करोड ११ लाख ५८ हजार रुपैयाँ मात्र भुक्तानी भएको छ। यो कुल दाबीको करिब ४.५% मात्र हो, जसले दाबी भुक्तानीमा ढिलाइ भएको संकेत गर्छ। नेपाल बिमक संघका निवर्तमान अध्यक्ष चंकी क्षेत्रीले बाढीपहिरोका कारण दाबी अनुपात बढेको र ब्याजदर कम हुँदा आम्दानी घटेकोले नाफामा कमी आएको बताएका छन्।
जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा: १६% को कमी
आर्थिक वर्ष ०८०/८१ मा १४ जीवन बिमा कम्पनीहरूको बिमांकीय मूल्यांकनअघिको खुद नाफा ७ अर्ब १७ करोड ३५ लाख ६० हजार रुपैयाँ थियो। तर, ०८१/८२ मा यो नाफा घटेर ६ अर्ब २ करोड ४७ लाख ९१ हजार रुपैयाँमा सीमित भएको छ। यद्यपि, बिमांकीय मूल्यांकनका क्रममा बिमा कोषबाट १०% सम्म रकम नाफा-नोक्सान खातामा सार्न सकिन्छ, जसले नाफा केही बढ्न सक्छ। तथापि, अघिल्लो वर्षको तुलनामा नाफा १६% ले घटेको स्पष्ट छ।
समीक्षा अवधिमा ६ जीवन बिमा कम्पनीको नाफा बढेको छ भने ८ कम्पनीको नाफा घटेको छ। नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्सले ६० करोड ३२ लाख ६३ हजार रुपैयाँ नाफा कमाएर शीर्ष स्थानमा रहेको छ। त्यसैगरी, आइएमई लाइफ इन्स्योरेन्सले ५८ करोड ३३ लाख, र रिलायबल नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्सले ५७ करोड १ लाख ९५ हजार रुपैयाँ नाफा कमाएका छन्। अन्य कम्पनीहरूमा हिमालयन लाइफ, सन नेपाल लाइफ, मेट लाइफ, सिटिजन लाइफ, नेसनल लाइफ, र एसियन लाइफले पनि उल्लेखनीय नाफा कमाएका छन्।
निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा: २९% को कमी
निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूको अवस्था झनै जटिल देखिन्छ। आर्थिक वर्ष ०८०/८१ मा १४ निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूले ५ अर्ब ८५ करोड २९ लाख ५७ हजार रुपैयाँ नाफा कमाएका थिए, तर ०८१/८२ मा यो नाफा २९% ले घटेर ४ अर्ब १६ करोड ३ लाख ११ हजार रुपैयाँमा झरेको छ। सात कम्पनीको नाफा बढेको छ भने सात कम्पनीको नाफा घटेको छ। सिद्धार्थ प्रिमियर इन्स्योरेन्सले ७१ करोड ३१ लाख ८० हजार, नेको इन्स्योरेन्सले ५५ करोड ८ लाख २६ हजार, र हिमालयन एभरेस्ट इन्स्योरेन्सले ५३ करोड २३ लाख ३५ हजार रुपैयाँ नाफा कमाएर शीर्ष स्थानमा छन्।
तर, नेसनल इन्स्योरेन्स भने ६२ करोड ३९ लाख १२ हजार रुपैयाँ घाटामा गएको छ। बाढीपहिरोका कारण आएका ठूला दाबीहरू, विशेषगरी जलविद्युत आयोजना, सवारी साधन, र घरजग्गामा भएको क्षतिका कारण निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा प्रभावित भएको हो।
बिमा क्षेत्रमा चुनौतीहरू
ब्याजदरको कमी: बिमा कम्पनीहरूको लगानीको ठूलो हिस्सा बैंकको मुद्दती निक्षेपमा रहेकाले ब्याजदर घट्दा आम्दानीमा प्रत्यक्ष असर परेको छ।
बाढीपहिरोको दाबी: असारमा भएका बाढीपहिरोले निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूमा ठूलो दाबी परेको छ, जसले खर्च दायित्व बढाएको छ।
दाबी भुक्तानीमा ढिलाइ: हालसम्म बाढीपहिरोको दाबीको केवल ४.५% मात्र भुक्तानी भएको छ, जसले बिमा क्षेत्रप्रति जनविश्वासमा प्रश्न उठाएको छ।
लगानीको विविधीकरण: बिमा कम्पनीहरूले बैंकको मुद्दती निक्षेपमा मात्र निर्भर नरही अन्य उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी विस्तार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ।
बिमा क्षेत्रको भविष्य र सुझाव
बिमा क्षेत्रको दीर्घकालीन दिगोपनाका लागि निम्न उपायहरू अपनाउन सकिन्छ:
डिजिटल बिमाको विस्तार: भौतिक शाखाहरूको सट्टा डिजिटल प्रविधिमार्फत बिमा पहुँच बढाउनुपर्छ।
विशिष्ट क्षेत्रमा लगानी: बिमा कम्पनीहरूले उत्पादनशील क्षेत्रहरूमा लगानी केन्द्रित गरी जोखिम विविधीकरण गर्नुपर्छ।
दाबी भुक्तानीमा पारदर्शिता: छिटो र सरल दाबी भुक्तानी प्रक्रियाले बिमाप्रति जनविश्वास बढाउन सकिन्छ।
नीतिगत सुधार: नेपाल बिमा प्राधिकरणले बिमा क्षेत्रको नियमन र सुपरीवेक्षणलाई थप प्रभावकारी बनाउनुपर्छ।
आर्थिक वर्ष ०८१/८२ मा बिमा क्षेत्रले ब्याजदरको कमी र बाढीपहिरोको दोहोरो मार खेप्नुपरेको छ। जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा १६% र निर्जीवन बिमा कम्पनीहरूको नाफा २९% ले घटेको छ। यी चुनौतीहरूका बाबजुद केही कम्पनीहरूले नाफा वृद्धि गर्न सफल भएका छन्, जसले बिमा क्षेत्रको लचकता र सम्भावनालाई उजागर गर्छ। तर, दीर्घकालीन स्थायित्वका लागि बिमा कम्पनीहरूले लगानी विविधीकरण, डिजिटल प्रविधिको प्रयोग, र दाबी भुक्तानीमा सुधार गर्न जरुरी छ।
